डिजीटल स्कॅम – आपली सावधगिरीच ठरेल बचावाची गुरुकिल्ली

 

डिजीटल क्रांती होत असताना सर्व आर्थिक व्यवहार ऑनलाईन होत आहे. सर्व प्रकारच्या आर्थिक व्यवहारांची माहिती अचूक करुन घेणे गरजेचे आहे. आपल्या मेहनतीची कमाई बँकेत जमा केली जाते आणि या ठेवीचे संरक्षण करण्याला प्रत्येकाचे प्राधान्य असते. बँक खात्यासाठीची सुरक्षितता राखणे, त्यासाठी धोरण तयार करणे हे बँकेची जबाबदारी असते. परंतू ऑनलाईन किंवा डिजीटल सुविधांचा लाभ घेताना आपलेच बँक खाते आपणच सुरक्षित करावे ही प्रत्येकाची जबाबदारी आहे.

 

देशातील नागरी सहकारी बँकांनी सायबर सुरक्षेचा जाणीवपूर्वक विचार करावा, तसे धोरण निश्चित करावे आणि ते प्रसिद्ध करावे, असा आग्रह रिझर्व्ह बँकेने धरला आहे. बँकेच्या सायबर सुरक्षेसाठी संचालक मंडळाला जबाबदार धरण्यासारखे पाऊलही रिझर्व्ह बँकेने उचलले आहे. यासाठी देशाच्या या मध्यवर्ती बँकेने 'गार्ड' ही पंचसुत्री जाहीर केली आहे.

 

 

आजच्या डिजिटल युगात बँकिंग सेवा वेगाने ऑनलाईन होत आहेत. ग्राहकांच्या सोयीसाठी अनेक सहकारी बँका मोबाईल बँकिंग, इंटरनेट बँकिंग आणि डिजिटल व्यवहार उपलब्ध करून देत आहेत. परंतु, डिजिटल व्यवहार जसे वाढत आहेत, तसतसे सायबर सुरक्षेचे महत्त्वही वाढले आहे.

 

 

सायबर धोके म्हणजे ऑनलाईन व्यवहार करताना ग्राहकांची वैयक्तिक माहिती, पासवर्ड, बँक खाते क्रमांक, OTP इत्यादी चोरी होण्याचा धोका. हे घोटाळे सायबर गुन्हेगारांकडून फिशिंग, हॅकिंग, व्हायरस अटॅक इत्यादी मार्गांनी होतात.

 

 

 

बँकेला त्यांच्या ग्राहकांचा विश्वास टिकवण्यासाठी त्यांचे डेटा सुरक्षित ठेवणे महत्त्वाचे आहे.

 

 

सायबर हल्ल्यांमुळे बँकेला व ग्राहकांना मोठे आर्थिक नुकसान होऊ शकते.

  

 

बँकेवर डेटा सुरक्षिततेसाठी ठराविक नियमांचे पालन करण्याची जबाबदारी असते.

 

 

 

बँकेने अत्याधुनिक फायरवॉल व एन्क्रिप्शन प्रणालीचा वापर करणे आवश्यक आहे.

 

 

प्रत्येक व्यवहारासाठी OTP किंवा इतर सुरक्षा पद्धतीचा अवलंब करावा.

 

 

ग्राहकांना सायबर सुरक्षेबाबत माहिती देण्यासाठी विशेष मोहीम राबवावी.

 

 

१. आपला बँक खाते क्रमांक, पासवर्ड किंवा OTP कोणाशीही शेअर करू नका. संशयास्पद ईमेल किंवा लिंक उघडण्याचे टाळा.

 

२. फक्त बँकेच्या अधिकृत मोबाईल अॅप किंवा वेबसाईटवरूनच व्यवहार करा.

 

३. सार्वजनिक Wi-Fi चा वापर टाळा, विशेषतः बँकिंग व्यवहार करताना सावध रहा.

 

 

 

एका शहरातील उद्योजक आपले सर्व व्यवहार आणि संबंधित कागदपत्रांची देवाणघेवाण ई-मेलद्वारे करत असे. आपल्या उत्पन्नाचे दररोजचे कनसायनमेंट निघाल्यावर आणि पोहोचल्यावर हे उद्योजक मेलवर संपर्क करत असे. त्याची बिले किंवा इतर कंपनीकडून खरेदी केलेली बिलेही मेलवर शेअर करत असे.

 

त्याचाच आधार घेत या उद्योजकाचा ई-मेल हॅक झाला. त्यांच्या उद्योगाशी संबंधित कंपनीच्या नावाप्रमाणे नाव तयार करुन या उद्योजकांना मेल आला. बनावट बिल मेलवर शेअर केले. ठरलेली रक्कम दिलेल्या बँक खात्यावर जमा करावी अशी विनंती करण्यात आली. नियमित व्यवहार होत असलेल्या कंपनीने खाते का बदलले असा विचार करुन उद्योजक काकांनी सहजच परिचित कंपनीच्या मालकांना फोन केला आणि खाते का बदलले म्हणून विचारणा केली.

 

परंतू असे कोणतेही बिल आपण पाठवले नसल्याचे संबंधितांनी सांगितले आणि उद्योजक काका मोठ्या आर्थिक नुकसानीपासून वाचले. त्यामुळे ऑनलाईन व्यवहार करताना कोणत्याही प्रकारची शंका आल्यास तिचे निरसन झाल्याशिवाय आर्थिक व्यवहार करा.

 

 

आपण जाणतोच की आता ट्राफिकचे कोणतेही नियम मोडले तर त्याचं चलान ऑनलाईन येतं आणि त्यांना ते ऑनलाईनच भरावं लागतं. यालाच ई-चलान म्हणतात. परंतु आता काही फसवणूक करणाऱ्यांनी याला पैसे कमावण्याचं साधन बनवलं आहे. ते बनावट ई-चलान पाठवून लोकांना त्रास देतात. याला ई-चलान घोटाळा किंवा e-challan Scam म्हणतात. तुमचे ई-चलन आले आहे असा दावा करणाऱ्या कोणत्याही ईमेल किंवा मेसेजमध्ये दिलेल्या लिंकवर कधीही क्लिक करू नका, खासकरून जर तुम्हाला घाईघाईने किंवा लगेचच चलन भरण्यास सांगितले असेल तर सावध व्हा. कारण हे बनावट चलान असू शकते.

 

ई चलान भरताना ई चलान डॉट परिवहन डॉट जीओव्ही डॉटइन या वेबसाईटवर जा आणि आपले चलान भरा, बनावट वेबसाईटच्या पत्त्यावर जीओव्ही डॉटइन असा पत्ता नसतो. तेव्हा आरटीओ कडून आलेल्या अनधिकृत मेसेजवरील लिंकला क्लिक करु नका. सावध रहा, सुरक्षित रहा

 

 

गेल्या काही काळापासून ऑनलाईन स्कॅमचे प्रमाण वाढले आहे. यामध्ये आता कृत्रीम बुध्दीमत्तेद्वारे आवाजाची हुबेहूब नक्कल करुन फोन केला जातो.

 

मी अडचणीत असल्याचा फोन येतो, आणि पैशांची मागणी करण्यात येते.

 

मी तुला एक नंबर देतो त्यानंबरवर पैसे पाठव अशी मागणी केली जाते. बोलणाऱ्याचा आवाज हुबेहूब आपल्य़ा ओळखीच्या व्यक्तीच्या आवाजासारखा असतो. त्यामुळे कोणताही विचार न करता आपण मदतीसाठी पुढे येतो आणि इथेच आपली फसगत होते.

 

तेव्हा असा कोणताही फोन आल्यास आधी संबंधीत व्यक्तीला फोन करुन चौकशी करा. खरोखरच आपला मित्र किंवा आप्त काही अडचणीत आहे का याची खात्री करा. त्यानंरच पैशांचे व्यवहार करा. आपली सावधगिरी आणि सतर्कताच आपल्याला आर्थिक संकटातून वाचवू शकते.

 

या घोटाळ्यांना बळी न पडण्याचा सर्वात मोठा मार्ग म्हणजे अज्ञात व्यक्तीकडून आलेले संदेश ब्लॉक करणे. पण त्याहूनही महत्त्वाचे म्हणजे, तुम्ही तुमच्या फोनवर वैयक्तिक तपशील साठवण्याचा मार्ग बदलला पाहिजे. पासवर्ड व्यवस्थापक हे अशा समस्यांपासून संरक्षण करण्यासाठी सर्वोत्तम स्त्रोत आहेत, जे Android आणि iPhone दोन्ही वापरकर्त्यांना त्यांच्या संबंधित कंपन्यांकडून मिळतात.

 

Apple कडे iOS 18 वापरकर्त्यांसाठी पासवर्ड व्यवस्थापक आहे जो तुम्हाला पासवर्ड जतन न करता डिजिटल खात्यांमध्ये प्रवेश करण्याची परवानगी देतो. हे यादृच्छिक पासवर्ड सेट आणि ऑटोफिल करेल ज्यांचे उल्लंघन करणे कठीण आहे. परंतु तुमचा पासवर्ड हॅक झाल्यास, Apple तुम्हाला अलर्ट करेल आणि तुम्हाला तो त्वरित बदलण्यास सांगेल.

 

तुम्हाला पासवर्डच्या चुका पूर्णपणे टाळायच्या असतील तर, टेक दिग्गज आता तुम्हाला वेगवेगळ्या खात्यांसाठी पासकी सेट करण्याचा पर्याय देतात. खाते सुरक्षित आणि अनलॉक करण्यासाठी तुम्हाला फक्त फेस आयडी किंवा टच आयडी प्रमाणित करणे आवश्यक आहे.

 

 

गेल्या काही काळापासून सायबर गुन्हे आणि सायबर हल्ले वाढत आहेत, विशेषत: डिजिटल अटॅक, आर्थिक घोटाळे आणि इतर गोष्टींबद्दल अधिक प्रकरणे समोर येत आहेत. एक नवीन सायबर अटॅक आता या लाइनअपमध्ये सामील झाला आहे आणि कदाचित आपल्यापैकी अनेकांना पडेल अशी ही गोष्ट आहे. आम्ही भारतीय त्याप्रमाणे विवाह साजरे करतो आणि जर आम्हाला आमच्या WhatsApp वर लग्नाचे आमंत्रण कार्ड दिसले, तर आमंत्रण पाहण्यासाठी ते डाउनलोड करण्याची दाट शक्यता आहे. इथेच गोष्टी आपल्यासाठी दक्षिणेकडे जातील.

 

लग्नाच्या आमंत्रण पत्रिकेच्या वेशात एक APK फाईल अलीकडे काही लोकांच्या इनबॉक्समध्ये आली आहे. फाइलचे नाव "आमंत्रण.apk" असेल आणि फाइलचा आकार 4.5 Mb असेल. जर तुम्ही फाइलवर क्लिक केले तर ती तुमची इन्स्टॉल होण्यासाठी परवानगी मागते आणि जर योगायोगाने तुम्ही परवानगी दिली तर तुमच्या डिव्हाइसवर मालवेअर इन्स्टॉल होऊन तुमचे बँक खाते, चित्रे आणि बरेच काही धोक्यात येईल.

 

कोणतेही आर्थिक व्यवहार करताना सावध रहा, आपली बँकिंगसंबंधीची माहिती अनोळखी व्यक्ती, वेबसाईट किंवा कोणत्याही लिंकला क्लिक करुन शेअर करु नका. सावध रहा, सुरक्षित रहा.